Dinozaury

Stegozaur

Stegozaur był czworonożnym gadem o małej głowie, grubym, niezgrabnym, siedmiometrowym ciele. Stegosaurus znaczy dosłownie "zadaszony jaszczur". Nazwa ta pochodzi od wielkich, ponad czterdziestocentymetrowych płyt na jego grzbiecie, służących prawdopodobnie do ocieplania lub schładzania całego ciała dzięki promieniom słonecznym. Eksperci sądzą również, że mogły one być jaskrawo ubarwione i służyły do zwabiania samic w okresie godowym. Od innych dinozaurów wyróżniał go również ogon z czterema kolcami. Miały one po prawie 1 metrze długości i prawdopodobnie służyły do obrony przed mięsożercami. Stegozaury żyły ok. 140 milionów lat temu w Ameryce Północnej. 

TROODONT

Szybki, inteligentny troodon (raniący ząb) polował na małe ssaki, jaszczurki i słabe lub chore dinozaury. Bystry wzrok pomagał mu dostrzec zdobycz z dużej odległości nawet po zmroku. Skamieniałości troodonta znaleziono w Kanadzie w pobliżu lęgowisk orodromów toteż naukowcy sądzą, że ten drapieżnik napadał na gniazda innych dinozaurów i porywał ich młode. Troodon był długi jak gepard i biegał na dwóch smukłych nogach. Żył w późnej Kredzie - 75 milionów lat temu. 

Velociraptor


Velociraptor (szybki drapieżnik) osiągał 1,8m długości. Żył w póznej Kredzie w Azji, na terenie dzisiejszej Mongolii i Chin. Był szybko poruszajacym się krwiożerczym drabieżnikiem, polował na młode dinozaury, np.protoceratopsy. Miał długą głowe z płaskim pyskiem. Na obu stopach miał długie szpony, którymi zapewne atakował swoje ofiary. Jego pierwsze szczątki znaleziono na pustyni Gobi na początku lat 20. Naukowcy twierdzą, że należał on do jednych z najbardziej inteligentnych dinozaurów. 

Diplodok

Diplodocus, czyli "podwójna belka" to 27-metrowej długości potwór osiągający 3 i pół metra wysokości. Żył 150- 138 milionów lat temu w górnej Jurze w Ameryce Północnej. Bardzo ważny dla Diplodoka był ogon. Służył mu on przy chodzeniu jako równoważnik dla siedmio i pół metrowej szyi. Machnięcie takiego ogona mogło poważnie zranić, a nawet zabić drapieżnego wroga. W razie walki Diplodok mógł też oprzeć się na ogonie i tylnich nogach, a przednich, zakończonych dużym pazurem, użyć do obrony. Szkielet Diplodoka odkryła ekipa sponsorowana przez milionera Carnegie'a w końcu ubiegłego stulecia.

Poznawanie dinozaurów

Szkielety dinozaurów były znajdowane już bardzo dawno. Ludzie uznawali je jednak za kości legendarnych smoków. Przełom nastąpił w 1822 roku, gdy żona lekarza Gideona Mantella- Mary Ann znalazła zęby jakiegoś zwierzęcia. Mantell wpadł na trop dinozaura, gdy zobaczył zakonserwowaną iguanę. Zauważył, że ząb należał do wielkiego, pradawnego gada. Nazwał go "ząb iguany"- Iguanodont. Co prawda naszkicował o wiele za długi ogon, a na czubku nosa umieścił kciuk, ale i tak był wspaniałym pionierem paleontologii. Iguanodont był jednym z pierwszych odkrytych dinozaurów.

Odkrywanie szkieletów dinozaurów to niezwykle długa, żmudna, a zarazem prawie detektywistyczna praca. Pierwszą czynnością jest odnalezienie skał pochodzących z okresu dinozaurów. Są to najczęściej piaskowiec lub mułowiec. Szkielety znajdują się najczęściej w kopalniach, kamieniołomach, korytach rzek.

Aby dostać się do szkieletu, trzeba czasami wysadzać wiele ton skał. Można wysadzić jednak tylko górne warstwy, aby nie uszkodzić kości. Później zaczyna się żmudne wydobywanie skamieniałości za pomocą młotków, dłut, a nawet wierteł dentystycznych. Po wydobyciu kości oczyszcza się z ziemi, kamieni i dla wzmocnienia smaruje specjalnym klejem. Później, przed zdjęciem szkieletu ze skały, fotografuje się dinozaura, co czasem pozwala naukowcom w laboratorium dowiedzieć się, w jaki sposób zginęło zwierzę. Następnie kości smaruje się gipsem lub owija pianką, bandażami czy też bibułą, co pozwala dowieźć szkielet nienaruszony do laboratorium. Później każda kość zostaje skatalogowana, co pozwala na prawidłowe złożenie szkieletu. Na sam koniec bada się otoczenie dinozaura, aby nie dopuścić do opuszczenia kości z innego szkieletu mogącego leżeć w pobliżu. 

Ogólne informacje o dinozaurach

Dinozaury - nazwa ta jest z pewnością wszystkim znana w mniejszym lub większym stopniu. Znaczy ona z łaciny dosłownie "straszny jaszczur" (dinosauria). Została użyta po raz pierwszy w 1842 r. przez Richarda Owena w Wielkiej Brytanii. Określa grupę gadów żyjącą miliony lat temu na Ziemi. Prawdopodobnie każdy z nas słyszał kiedyś o stegozaurze, diplodoku lub tyranozaurze. Są to jedne z najbardziej znanych dinozaurów, ale mało kto wie, że na świecie odkryto ślady ponad tysiąca gatunków tej grupy gadów. Były one bardzo zróżnicowane- od wielkości kurczaka do prawie 30- metrowych, ważących ponad sto ton zauropodów (największy znany dinozaur to sejsmosaur, który mógł osiągać 36,5 m długości). Dinozaury różniły się również rodzajem spożywanego pokarmu- dzielimy je na roślinożerców i mięsożerców. Dzięki temu zazwyczaj dla wszystkich starczało pożywienia. Dinozaury zdumiewająco różniły się kształtami i wymiarami; każdy gatunek przystosowany był do własnego trybu życia.

Często błędnie określamy prehistoryczne gady latające jako dinozaury. Otóż nie! Dinozaury nie latały. Fruwali ich krewni- pterozaury, żyjące w tym samym czasie. Dinozaury, mimo tego, że niektóre gatunki dużo czasu spędzały w wodzie, nie potrafiły też pływać. Wszystkie były gadami lądowymi.

Trudno jednoznacznie stwierdzić, kiedy dokładnie pojawiły się pierwsze dinozaury. Najstarsze znaleziska pochodzą sprzed 200- 220 milionów lat. Dinozaury wymarły ponad 60 milionów lat temu, a przyczyna ich śmierci nie jest znana, choć powstało na ten temat bardzo wiele hipotez (włącznie z mówiącą o porwaniu dinozaurów przez kosmitów). Według znalezisk możemy stwierdzić, że dinozaury żyły na wszystkich siedmiu kontynentach- nawet na Antarktydzie. Fakt ten, w połączeniu z ogromnym zróżnicowaniem gatunków dinozaurów, ich około 150- milionową egzystencją na Ziemi i tajemniczą śmiercią czyni z nich najbardziej tajemnicze i fascynujące stworzenia, jakie kiedykolwiek żyły na naszej planecie.